"Bu əlamətlərə fikir verin" - Uşaqlarda gizli TƏHLÜKƏ

ANN.Az həmin müsahibəni təqdim edir:

- Tiroid vəzi (qalxanabənzər vəzi) boynun ön aşağı hissəsində yerləşən daxili sekresiya vəzlərindəndir. Əsas funksiyası tiroid hormonları əmələ gətirməkdir. Tiroid hormonları orqanizmimiz üçün ən vacib funksiyaları yerinə yetirən və hüceyrələrdə (beyində, əzələlərdə) metabolizmi sürətləndirən və tənzimləyən hormonlardandır. Vəzin normadan az fəaliyyət göstərməsi hipotireoz, normadan çox fəaliyyət göstərməsi isə hipertireoz adlanır.

Cəmiyyətdə hipotireoz daha tez-tez rast gəlinməkdədir. Qalxanabənzər vəzi patologiyaları doğumdan ehtibarən hər yaşda ortaya çıxa bilir. Ən çox yod çatışmazlığının və qohum evliliyinin geniş yayılması səbəbi ilə hipotireoz və endemik urun yayılma tezliyi olduqca yüksəkdir. (1/3000 - 1/4000 ).

 

- Bəli. Xüsusilə də, yenidoğulmuşlarda anadangəlmə hipotireoz yəni, tiroid hormonunun çatışmazlığı körpənin beyninin inkişafına mənfi istiqamətdə təsir edəcəyi üçün erkən diaqnozun qoyulması və müalicəsi həyati əhəmiyyətə malikdir.

Bu səbəblə, bir çox ölkələrdə bütün yeni doğulmuşlara hipotireozun olub-olmamasını istisna etmək məqsədilə  skrininq testi tətbiq olunur. Bu proqram vasitəsilə xəstəlik şübhəsi olan körpələr daha dəqiq diaqnozs qoymaq və müalicə etmək üçün Uşaq Endokrinoloqlarına istiqamətləndirilir. Skininq testi olunmayan körpələrdə bu xəstəlik nəzərdən qaça bilməklə birlikdə, həm də əqli geriliyin inkişafına da səbəb ola bilər.

- Anadangəlmə hipotireozlu körpələrin bir qismində tiroid vəzi ana bətnindəykən heç inkişaf etməmiş və ya normal ölçüsündən kiçik qalmış ola bilir. Bunun xaricində anada yod çatışmazlığı, anadakı haşimoto xəstəliyi səbəbiylə körpəyə keçə bilən anticisimlər kimi səbəblərlə də hipotireoza rast gəlinə bilinir.

 

 

 

- Uşaqlarda beynin inkişafı üçün ilk üç il, xüsusilə də ilk 6 ay çox əhəmiyyətlidir. Bu dövrdə beyindəki sinir hüceyrələrinin sağlam inkişafı üçün tiroid hormonlarının kafi səviyyədə olması şərtdir. Əgər uşaqda hipotireoz varsa, beyin hüceyrələrinin inkişafı pozular və dönməz əqli gerilik ortaya çıxar. Bu xəstələr sonradan müalicəyə cəlb edilsə də, əqli gerilik aradan qalxmayacaq.

-Əlbəttə. Hipotireozun müalicəsi çox sadə və ucuzdur. Əgər hipotireoz diaqnozu uşaq anadan olduğu ilk həftələr ərzində qoyulub, dərhal müalicəsinə başlanarsa, belə uşaqların zəka səviyyəsi normal olacaqdır. Ancaq diaqnoz və müalicədəki hər 1 aylıq gecikmə xəstə uşaqlarda problemlərə yol açar.

- Ən əhəmiyyətli əlaməti uzun müddət davam edən sarılıqdır. Yenidoğulmuşlarda müşahidə edilən və bir həftədən sonra azalan fizioloji sarılıq bu körpələrdə uzun müddət davam edir. Ayrıca körpədə əmmədə çətinlik, kobud səslə ağlama, bədən istiliyini qoruya bilməmə, gücsüzlük, qəbizlik kimi əlamətlər ortaya çıxır.

Yenidoğulmuş dövründən sonra uşaqlıq çağında ortaya çıxan hipotireoz isə inkişaf geriliyi, çəki artmasına  meyl, qəbizlik, dəri quruluğu, halsızlıq, həddindən artıq yuxululuq, zehni yavaşlama, üşütmə kimi əlamətlərlə özünü göstərə bilər.

Müalicəyə başladıqdan sonra bu əlamətlər sürətlə aradan qalxar. Müalicəsinə erkən başlanan xəstələrdə isə zəka tamamilə normal olaraq inkişaf edir.

 

- Bədənin başqa nahiyyələrinin istehsal edə bilmədiyi  tiroid hormonu dərman vasitəsi şəklində təyin edilir. Ölkəmizdə tez-tez rast gəlinən "tranzitor və ya keçici hipotireoz” həkim nəzarəti altında dərman müalicəsi azaldılaraq kəsilə bilər. Ancaq qalıcı hipotireozdursa müalicə ömür boyu davam etdirilməldir. Bununla da vaxtında müalicəsi başlayan uşaqlarda eutireoz vəziyyətə gətirilir və onlar öz yaşıdlarından heç də geri qalmırlar.