FHN qanunsuz tikililəri hansı halda sökə bilər? - Araşdırma

19.12.2023 09:06

Fövqəladə Hallar Nazirliyi (FHN) mətbuata qanunsuz tikililərin sökülməsi ilə bağlı məlumatlar verib. Məlumat üçün bildirək ki, hazırda Azərbaycanda 1 milyona yaxın qanunsuz tikili var.

Bəs FHN qanunsuz tikililəri hansı halda sökə bilər?

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin (FHN) mətbuat xidmətindən anews.az- a verilən məlumata görə, qanunsuz tikililərin bəziləri məhkəmə qərarı, bəziləri isə qərar olmadan sökülür.

"Biri var tikilmiş obyekt, biri də var ki, tikintisi başlamış obyekt. Tikinti qanunvericiliyinin bəndlərinə uyğun olaraq tikilmiş obyektlərin sökülməsi üçün məhkəmə qərarı tələb olunur, bu qərar olmadan heç kim söküntü işi apara bilməz. Tikilməkdə olan obyektlər üçün məhkəmə qərarı lazım olmur, çünki burada tikinti işləri başlamış olur.

Burada vətəndaşa dəyən zərərin qarşılanıb-qarşılanmamasını Balans saxlayıcı orqan tərəfindən müəyyən edilir. Biz nəzarət-icra funksiyasını həyata keçiririk”, - məlumatda qeyd olunub.

Deputat Fazil Mustafa hesab edir ki, mahiyyət etibari ilə qanunsuz tikilən heç nə yoxdur.

" Qanunsuz tikililərinin qarşısını almaq Fövqəladə Hallar Nazirliyinin vəzifəsidir. Ona görə də bu istiqamətdə addımlar atılır. Amma bütün kateqoriyadan olan tikililəri bü cür qiymətləndirmək böyük bir vətəndaş narazılığına səbəb ola bilər. Məsələ çox ciddi müzakirə olunmalıdır. Əslində mahiyyətcə, qanunsuz tikilən heç nə yoxdur. Hamısı bu və ya digər formada hansısa səlahiyyətli qurumların razılığı ilə tikilib. Vətəndaş evi tikdikdən, normal yaşamını təmin etdikdən, övladları məktəbə getdikdən sonra belə bir problemin gündəmə gəlməsi olduqca ciddi sosial narazılıqlar ortaya qoya bilər. Ona görə məsələ ətrafında çox ciddi düşünülməlidir. Hər hansı belə problemin həlli mütləq müəyyən konkret situasiya görə ayrıca yanaşma tələb etməlidir. Ümumi qaydada qanunsuz adı ilə bütün tikililəri sökmək, sonradan ciddi narazılıq yarada bilər. Elə insanlar var ki, onun başqa seçimi, alternativi yoxdur”, - deputat əlavə edib.

Hüquqşünas Ramil Süleymanov bildirir ki, vətəndaşlar ilk növbədə tikinti aparacaqları torpağın təyinatını bilməlidir.

"Əgər torpaq yaşayış təyinatlıdırsa, şəhər torpaqlarıdırsa, burada tikintinin aparılması ilə bağlı heç bir problem yoxdur. Torpaq kənd təsərrüfatı, sənaye təyinatlıdırsa, fərdi yaşayış evinin və ya hər hansı qeyri-yaşayış sahəsinin, yəni obyektin tikintisinə qanunvericilik ilə icazə verilmir. Bir çox hallarda vətəndaşlar hətta cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilərlər. Çünki Azərbaycan Respublikasının Cinayət məcəlləsinin 188-ci maddəsi özbaşına tikintinin aparılmasını qadağan edir”, - o vurğulayıb.

Hüquşünasın sözlərinə görə, vətəndaşların mülklərinin sökülməsi ilə bağlı məhkəmə qərarının olması mütləqdir.

"Mövcud reallıq ondan ibarətdir ki, vətəndaş hər hansı tikinti işlərinə başladığı andan bir sıra qurumlar tikinti aparan vətəndaşın başının üzərini kəsərək tikintinin aparılması ilə bağlı sənəd tələb edir, vətəndaş da hər hansı bir formada həmin qurumlardan gələn məmurları yola salır, tikintini icra edir, bitirir. Bundan sonra FHN tərəfindən sənədlərin yoxlanması, hər hansı təftiş aparılma ilə bağlı yoxlamalar aparılır.

FHN əməkdaşları tikintinin icra olunduğu müddət ərzində tikintinin aparıldığı ərazidə müəyyən məlumatların alınması, peyk görüntülərinin əldə olunması və s. ilə tikintini dayandırmaq ixtiyarı var. Müvafiq qurumlar vasitəsilə tikintinin aparılması dayandırıldıqdan sonra həmin tikintinin tikinti standartlarına və qanunvericiliyə uyğun aparılmamasına görə, sökülməsi ilə bağlı məhkəmədən qərar əldə edir. Bunu bilmək lazımdır ki, vətəndaşların mülklərinin sökülməsi ilə bağlı mütləq məhkəmə qərarı olmalıdır, bu olmadan söküntünün aparılması yol verilməzdir”, - hüquqşünas əlavə edib.

Süleymanov qeyd edir ki, qanunsuz tikinti aparılmasına görə vətəndaş tək tərəfli cəzalandırıla bilməz.

"Əsas məsələ vətəndaş tikintini icra edib bitirdikdən sonra içində yaşayıb-yaşamamağından asılı olmayaraq dövlət qurumları tərəfindən həmin evlərin sökülməsi və ya qanunsuz tikilməsi iddiaları ilə vətəndaşa qarşı məsuliyyəti varsa, yəni vətəndaşın mülkiyyət hüququ pozulursa, bu iş paralel şəkildə aparılmalıdır. Həmin əraziyə cavabdehlik daşıyan ərazi nümayəndələri, daxili orqan əməkdaşları, eyni zamanda digər məmurlar kateqoriyası - Azəriqaz, Azərisu, Azərişıq tərəfindən qanunsuz qaz, su, işıq verilməsi səbəbindən material toplanmalı, Baş Prokurorluğa təqdim olunmalıdır. Baş Prokurorluq da həmin şəxsləri sənədlər olmadan hansı əsasla tikintiyə göz yumduqları, kommunal xidmətlərin vətəndaşa verildiyi müəyyən olunmalıdır. Bu da həmin vəziyyətlə bağlı korrupsiya faktını ortaya qoyulmalı və həmin dövlət məmurları da cəzalandırılmalıdır. Vətəndaş tək tərəfli cəzalana bilməz”, - o vurğulayıb.

Hüquqşünas vətəndaşların mülkiyyət hüquqları pozulduğu zaman Avropa Məhkəməsinə müraciət edə biləcəklərini bildirib.

"Biz Avropa ərazisində yaşayırıq. Vətəndaş Avropa Məhkəməsinə qədər ölkədaxili instansiyalara, yəni 1-ci instansiya Apillasiya və Ali məhkəmənin qərarını aldıqdan sonra 4 ay müddətində mülkiyyət hüquqlarının pozulması ilə bağlı Avropa İnsan Haqları Konvesiyasının 1 saylı protokolunun 1-ci maddəsinin pozuntusu səbəbindən Avropa Məhkəməsinə müraciət edə bilər. Bu proses uzun zaman tələb edir. Əgər vətəndaş qeyri-qanuni tikintinin damını qoyubsa, orada uzun və ya qısa müddətli yaşayıb-yaşamamasından asılı olmayaraq dövlətin kommunal xidmətləri ilə təmin edilibsə, artıq onun mülkiyyət hüququ olur. Dövlət özbaşına gəlib onu sökə bilməz. Mütləq ya vətəndaş alternativ mənzillə təmin edilməli, ya tikməkdə olduğu fərdi yaşayış evinə görə ədalətli kompensasiyanı təqdim edilməli, ya da orada vətəndaşın mülkiyyət hüququ tanınmalıdır. Torpaq təyinatı ona uyğun deyilsə, torpağın təyinatını dəyişib insanların mülkiyyət hüquqlarına sənədlə yiyələnməyinə nail olunmalıdır”, - Süleymanov deyib.

Əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Qasımzadə bildirir ki, qanunsuz tikili sökülən zaman heç bir halda kompensasiya verilə bilməz.

"Bizdə təəssüflər olsun ki, vətəndaşlar tərsinə olaraq iş görürlər. Bu da onlara baha başa gəlir. İlk növbədə hər hansısa fərdi yaşayış evinin tikilməsi üçün əvvəldən doğru başlamaq lazımdır. Birinci çıxarışı olan torpaq sahəsi əldə etmək lazımdır. Çıxarışın olması da sənədlərin tam olması demək deyil. Əgər fərdi yaşayış evindən söhbət gedirsə, çıxarışın üzərində torpağın kateqoriyası yerində yaşayış məntəqəsinin torpağı olmalıdır. Sənəd əldə edildikdən sonra həmin torpaq sahəsində tikiləcək fərdi yaşayış evinin eskiz layihəsini hazırlaması lazımdır. Bu da müvafiq lisenziyalı şirkətlər, tikinti layihələndirmə büroları tərəfindən vətəndaşa müvafiq məlumatlar verməlidir ki, fərdi yaşayış binasını torpağın hansı hissəsində inşa etmək olar, neçə kvadrat metrlik sahədə tikinti aparıla bilər. Bu barədə həmin şirkət vətəndaşın da istəyini normalar daxilində eskiz layihə layihələndirilir və həmin layihə ilə bağlı Rayon İcra Hakimiyyətinə məlumat verilir. Əgər məlumat verilən sənədlərdə hər hansısa qüsur aşkarlanarsa, təxminən 1 ay ərzində vətəndaşa məlumat verilir ki, eskiz layihəsindəki pozuntuların aradan qaldırılması üçün addımlar atılsın. Heç bir pozuntu olmasa, vətəndaşın eskiz layihəsi təsdiqlənir və vətəndaş həmin vaxtdan sonra tikinti işlərinə başlaya bilər. Bu mərhələnin keçmədən tikinti aparıla bilməz. Bu sənədləri əldə etmədən tikinti aparan vətəndaş FHN əməkdaşları tikintisini sökməyə çalışanda narazılıqlar edir. Əslində isə o torpağın sahibi deyil”, - o əlavə edib.

Ekspertin sözlərinə görə, bir çox hallarda Rayon İcra Hakimiyyətinin müvafiq qulluqçuları vətəndaşdan rüşvət almaqla aparılan tikinti işinə göz yumurlar.

"Müvafiq icazə şifahi yox, yazılı formada olur. Yalnız 2007-ci ilə qədər bələdiyyələr tərəfindən bəzi saxta sənədlər verməklə ayrılan torpaq sahəsində vətəndaşın tikinti işini aparması ilə bağlı icazə verirdilər. Hazırda isə belə bir şey yoxdu. Azərbaycanda tikilən qanunsuz tikililər əsasən 2017-ci ilə qədər tikilən evlərdir. Çox hissəsi 2010-cu ilə təsadüf edir”, - Qasımzadə söyləyib.

Noyabrın 13-də Milli Məclisdə büdcə müzakirəsi zamanı deputat Siyavuş Novruzov qeydiyyatsız evlərin sayının 1 milyona çatdığını və onların qeydiyyata alınmasının vacibliyini vurğulayıb.

"Elə şəxslər var ki, qeydiyyatsız evlərdə artıq nəvə köçürür. 70-80 ildir bu evlərdə yaşayır. Niyə bu evlər qeydiyyata salınmır? BMT qətnamə çıxarmalıdır ki, bu evlər qeydiyyata salınsın? Bu evləri qeydiyyata salmaqla buradan yığılan vergiləri büdcəyə yönəltmək olar. Qeydiyyata salmaq əvəzinə vətəndaşı qeydiyyatdan çıxarırlar. Dövlətdən narazı salırlar”, - deputat deyib.

İstiqamət: 6.3.11. regionların sosial-iqtisadi inkişafının təşviq edilməsi;

Qeyd: Yazı Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi çərçivəsində hazırlanıb.