"Qafqazın azadlığı
və müstəqilliyi uğrunda. Prometey hərəkatı - iştirakçıların, müşahidəçilərin və rəqiblərin
gizli sənəd və materiallarında” («За свободу и независимость Кавказа. Прометеевское
движение в секретных документах и материалах участников, наблюдателей и
противников») adlı toplu Bakıda "JekoPrint” nəşriyyatı tərəfindən çap
olunmuşdur. Toplunun tərtibçiləri, eləcə də ön sözün, tərcümələrin və qeydlərin
müəllifləri tanınmış gürcü tarixçisi G. Mamulia və Azərbaycan siyasi mühacirət
tarixinin öyrənilməsinin öncülü olan həmyerlimiz
R. Abutalıbovdur.
Oxuculara təqdim olunan topluda Polşa, Fransa və
Gürcüstanın arxivlərində aşkarlanmış sənəd
və materiallar yer almışdır. Bu sənədlərdə, Polşa dövlətinin başçısı, marşal
Jozef Pilsudski təşəbbüsü ilə yaradılmış Prometey hərəkatında Qafqazın mühacir
anti-bolşevik təşkilatlarının fəaliyyətinin müxtəlif aspektləri öz əksini
tapmışdır.
Məlum olduğu kimi, Prometey hərəkatında təbliğat
işləri və kəşfiyyat əməliyyatları ilə yanaşı olaraq, Qafqaz dövlətlərinin gələcək
siyasi elitasının formalaşdırılmasına böyük önəm verilirdi. Eyni zamanda, 1918-1921-ci
illərdə buraxılmış faciəvi səhvlərin müəyyənləşdirilməsi və öyrənilməsi istiqamətində
ciddi analitik tədqiqatlar aparılırdı.
Məhz bu istiqamətdəki səylər 1934-cü ilin iyulunda
Qafqaz Konfederasiya Paktının - Qafqazın bolşevik Rusiyasının işğalından azad
edilməsindən sonra vahid Qafqaz dövlətinin yaradılması haqqında bəyannamənin
imzalanmasına imkan verdi. Yaradılmış Ümumqafqaz qurumları - 1926-1935-ci illərdə Qafqaz İstiqlal Komitəsi
(QİK) və 1935-1940-cı illərdə Qafqaz Konfederasiya Şurası (QKŞ), mahiyyət
etibarı ilə, mühacirətdəki Qafqaz hökumətinin analoqu oldu.Bu baxımdan, Qafqaz
prometeylərinin fəaliyyətinin əsas nəticəsi, Qafqaz xalqlarının həqiqi müstəqilliyinin
başlıca və yeganə rəhni olan - Qafqazın birliyinin onlar tərəfindən dərk
olunması idi.
www.anews.az
Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin !