"Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu"nun (TMTM və ya "Orta Dəhliz") inkişafı yeni geosiyasi reallıqlara uyğunlaşır və onun uğurunu sübut edən əsas amillərdən biri yükdaşımaların dinamikası, xüsusilə konteyner daşımalarının artmasıdır.

Beynəlxalq analitik qrup "Mordor Intelligence"-in proqnozlarına görə, 2029-cu ildə qlobal konteyner daşımaları bazarının həcmi 140 milyard ABŞ dollarını keçə bilər (2024-cü illə müqayisədə 20 milyard ABŞ dolları artımla). Bu artım, xüsusilə, Çin iqtisadiyyatı və ticarətindəki yüksəlişlə əlaqələndirilir.

2023-cü ildən etibarən Çin "Orta Dəhliz" vasitəsilə yüklərin, xüsusən konteynerlərin göndərilməsinə artan maraq göstərib.

2024-cü ildə Orta Dəhliz vasitəsilə Çindən daşınan yüklərin həcmi 2023-cü illə müqayisədə 25 dəfə artaraq 27 min konteynerə (təxminən 300 blok qatarı) çatıb.

Gözləntilərə görə, 2025-ci ildə TMTM boyunca 1000-ə qədər konteyner bloku qatarı hərəkət edəcək və bu, dünyanın ən böyük yükgöndərənlərinin bu marşruta artan marağını göstərir.

TMTM, Xəzər və Qara dəniz regionları üçün əsas beynəlxalq nəqliyyat marşrutudur və Azərbaycan bu dəhlizdə mühüm nəqliyyat və logistika mərkəzinə çevrilib.

"Orta Dəhliz"in tarixi 10 ildən çox keçmişə gedib çıxır və son üç ildə ona tələbat bir neçə dəfə artıb.

2023-cü ildə Şərq-Qərb oxu üzrə Azərbaycan ərazisindən keçən konteyner yüklərinin tranziti 2022-ci illə müqayisədə 27% artıb.

2023-cü ildə TMTM vasitəsilə 2,7 milyon tondan çox, 2024-cü ildə isə 4 milyon tondan çox yük daşınıb.

Konteyner daşımaları yüklərin təhlükəsizliyini təmin edir və bu səbəbdən əksər yükgöndərənlər malların müştərilərə çatdırılmasının bu üsuluna üstünlük verirlər.

Beynəlxalq Avtomobil Nəqliyyatı İttifaqının baş katibi Umberto de Pretto, yanvarın 16-da Bakıda keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatına (OTC) üzv ölkələrin gömrük idarələri rəhbərlərinin 10-cu iclasında bildirib ki, "Orta Dəhliz" yalnız Çinə və ya geriyə deyil, eyni zamanda Çindən ABŞ-ın şərq sahilindəki limanlar vasitəsilə yüklərin daşınmasını da təmin edə bilər.

"Orta Dəhlizin bütün istiqamətlərdə inkişafı qlobal ticarətə təsir edəcək. TMTM-nin uğuru üçün həll edilməli olan məsələlərdən biri də gömrük prosesləridir”, –  Umberto de Pretto vurğulayıb.

Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) sədri Şahin Bağırov, UTC-nin iclasında çıxış edərək bildirib ki, "Orta Dəhliz" təkcə region ölkələrinin deyil, həm də dünya ticarət və nəqliyyat sistemlərinin diqqət mərkəzinə çevrilib.

"Orta Dəhliz üzrə nəqliyyatın həcmi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu, dəhlizin funksionallığının və cəlbediciliyinin yüksəldiyinin sübutudur. TMTM bir çox ölkələrin hazırkı və gələcək əməkdaşlığında əsas və təşviqedici rol oynayır. Bu dəhlizin əhəmiyyəti ticarət xərclərinin diversifikasiyasında və etibarlı nəqliyyat marşrutlarının təmin edilməsindədir”, – Bağırov qeyd edib.

Bu məqsədlə "Orta Dəhliz" ölkələrinin gömrük xidmətləri arasında vahid çoxtərəfli informasiya sisteminin – TMTM tranzit portalının yaradılması üçün çərçivə sazişi hazırlanıb və artıq layihə yekun mərhələyə qədəm qoyub.

TMTM-nin rəqəmsallaşdırılması təkcə gömrük sektorunda deyil, həm də "Orta Dəhliz"ə daxil olan bütün nəqliyyat strukturlarında – Azərbaycan Dəmir Yolları (AZD), Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı və Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi üzrə həyata keçirilir.

2024-cü ildə Azərbaycan "Avrasiya Nəqliyyat Marşrutu" Beynəlxalq Assosiasiyasının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edib. Təşkilatın əsas seqmentlərindən biri TMTM olacaq.

TMTM, beynəlxalq TRACECA proqramı (30 ildən artıqdır ki, mövcuddur) və digər beynəlxalq logistik təşəbbüslərin inkişafı üçün də vacib rol oynayır.

"Orta Dəhliz" Çin, Qazaxıstan, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyədən keçərək Avropa ölkələrinə (Almaniya və Polşa limanları) qədər uzanır.

Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xətti də bu dəhlizin bir hissəsidir. Onun filialları gələcəkdə Özbəkistan və Mərkəzi Asiyanın digər ölkələrinə doğru genişlənəcək.

Bu dəhliz, üzərində yerləşən bütün dövlətlərin ticarət və yükdaşımalarından faydalanaraq inkişaf edə bilər, bu da milli iqtisadiyyatların böyüməsi üçün mühüm rol oynayır.