100 gündür İranda etiraz aksiyaları keçirilir - Bu tarixdə baş verənlər...

İranda 1979-cu il İslam inqilabından bəri ən uzun sürən hökumət əleyhinə etirazların başlamasından 100 gün ötür. Etirazlar rejimi sarsıtsa da,  bu xalqa ağır baha başa gəlib. Bu barədə "BBC News” yazıb.
 
İnsan Hüquqları Müdafiəçilərinin Xəbər Agentliyinin (HRANA) məlumatına görə, 69-u uşaq olmaqla, 500-dən çox etirazçı öldürülüb.
 
 Amnesty İnternational-ın "yalan məhkəmələr” adlandırdığı prosesdən sonra iki etirazçı edam edilib və ən azı 26 nəfər də eyni aqibətlə üzləşib.
 
Əvvəllər ümummilli nümayişlər İranı bürüsə də - birinci dəfə 2017-ci ildə 2018-ci ilin əvvəlinə qədər, digəri isə 2019-cu ilin noyabrında. İndiki etirazlar digərlərindən daha unikaldır, çünki onlar cəmiyyətin hər yerindən insanları cəlb edir və qadınlar "Qadın, həyat," şüarları altında aparıcı rol oynayırlar.
 
Bəzi iranlı məşhurlar etirazları dəstəkləmək üçün ciddi addımlar atıb, bu onların həbsi və ya sürgün edilməsinə səbəb olub.
 
İranın tanınmış aktrisası Təranə Əlidostu gənc etirazçının edam edilməsini pislədikdən sonra məşhur Evin həbsxanasında saxlanılır. Əvvəllər o, məcburi hicabsız fotosunu əlində etirazçıların şüarı olan lövhə ilə dərc etmişdi.
 
 "Hər iki tərəf radikallaşdı, film sənayesindəki insanlar rejim repressiyalarına cavab verdi. Sentyabrın 16-da İran əxlaq polisinin nəzarəti altında öldürülməsi etirazlara səbəb olan kürd iranlı qadına istinad edərək, İran Mahsa Əminidən əvvəlki dövrə qayıda bilməz", - Ölkəni tərk edən digər tanınmış iranlı aktrisa Pegah Ahangarani BBC Farsca deyib
 
İranın məşhur keçmiş futbolçularından biri, Dubayda yaşayan Əli Kərimi də etirazlara dəstək verib. Onun sözlərinə görə, İran kəşfiyyatçıları onu öldürməklə hədələyib və nəticədə o ABŞ-a köçmək məcburiyyətində qalıb.
 
Kərimi hazırda 14 milyondan çox izləyicisi olan İnstaqram hesabında İran rejimini ən açıq şəkildə tənqid edənlərdən biridir.
 
İndiki etirazları əvvəlkilərdən fərqləndirən cəhət də nümayişçilərin benzin bombalarından istifadə etməsidir.
 
Edamlar və işgəncələr
 
İndiyədək iki kişi etirazlarla bağlı müəyyən edilmiş milli təhlükəsizlik ittihamları ilə məhkum edildikdən sonra edam edilib və insan haqları qrupları bunu  kobud ədalət səhvləri kimi pisləyiblər.
 
Ölüm hökmündə olanların çoxu işgəncəyə məruz qaldıqlarını bildiriblər.
 
Kürdüstan İnsan Haqları Şəbəkəsi qeyri-hökumət təşkilatı edama məhkum edilmiş kürd əsilli iranlı reper Saman Yasinin çərşənbə axşamı intihara cəhd etdiyini bildirib. Hüquq qrupu daha əvvəl Yasinə həbsdə olarkən işgəncə edildiyini bildirib. İranın Ali Məhkəməsi şənbə günü onun ölüm hökmündən verilən apellyasiya şikayətini təmin edib və onun yenidən mühakimə olunmasına qərar verib.
 
BBC Farscanın əldə etdiyi audio faylda 26 yaşlı həvəskar bodibilder Səhənd Nurməhəmmədzadə həbsxanada bir neçə saxta edam edildiyini iddia edir.
 
Nurməhəmmədzadə noyabr ayında "Allaha qarşı düşmənçilik" (İran qanunlarına əsasən silahla "ictimai etibarsızlıq yaratmaq" kimi müəyyən edilir) ittihamı ilə edam cəzasına məhkum edilib.
 
 

www.anews.az