7 ildir yeriyə bilməyən idmançı - "Nə federasiya, nə də nazirlik mənə sahib çıxır.."

14:36 | 08.02.2022
7 ildir yeriyə bilməyən idmançı -

7 ildir yeriyə bilməyən idmançı - "Nə federasiya, nə də nazirlik mənə sahib çıxır.."

Ağır atletika üzrə dünya çempionu 148 kq ağırlığı qaldırarkən sağ qolu qırılıb və beli ağır zədələnib. Həmin gündən indiyədək yeriməyi məhdudlaşıb.  Bu vəziyyətdə ona nə federasiya, nə də aidiyyatı qurumlar sahib çıxmır. Bunu Anews.az-a müsahibəsində idmançının özü  bildirib.
 
 
Rüstəm İmanzadənin 24  yaşı var. O, 8 yaşından idmanla məşğul olub, ağır atletika üzrə bir sıra nailiyyətlər qazanıb. Növbəti nailiyyətinin astanasında olan idmançı Kiprdə zədə aldığı üçün 2014-cü ildən bu günə kimi idmandan uzaqlaşıb.
 
"Lənkəranda anadan olmuşam. İlk dəfə 8 yaşımda ağırlıq qaldırma idman növü üzrə məşqlərə başladım. Dayımoğlu ilə birlikdə idmana gedirdik, sonradan o çıxdı mən qaldım. Hələ təzə başladığım günlərdən birincilik qazanmışdım, bu da mənim sözügedən idman növünə marağımı artırırdı. Başladım və 2014-cü ilin noyabrına kimi fasiləsiz davam etdim. Həmin müddətdə yaşıdlarım arasında çoxlu birinciliyim var idi, hətta 16 yaşım olmasına rəğmən özümdən böyüklər arasında da birincilik qazanırdım. İlk dəfə 2012-ci ildə dünya çempionatına qatıldım. Orada qolum çıxdı, geri qayıtmalı oldum. Bu hadisədən 8 ay sonra Avropa çempionu oldum. 3 Avropa qızıl medalım və 3 Avropa rekordum var. 2013-cü ildə Avropanın ən güclü idmançısı seçildim. Sonra 2014-cü ildə Yeniyetmələrin Olimpiadasında iştirak edəcəkdim. Lakin orada iştirak üçün müəyyən səbəblərdən federasiya ödəniş etməli idi. Pul ödənilmədi, iştirakım baş tutmadı və qızıl medal əlimdən çıxdı. Halbuki qazanmaq şansım çox idi... 2014-cü ildə klublar arasında dünya çempionatında da birinci oldum. Daha sonra həmin ilin oktyabrında böyüklər arasında bir yarışa qatılmalı idim ki, lisenziya qazanım və Rio-de-Janeyrodakı yarışda iştirak edə bilim. Oktyabrdakı yarışda hər kəs məndən yaşca böyük idi, ən kiçikləri mən idim. Həmin yarışda yüksək nəticə göstərdim, amma heç mükafatımı da ala bilmədim. 20 gün sonra yenidən məni gənclər arasında keçirilən yarışa göndərdilər. Bu yarışın mənə heç bir aidiyyatı yox idi. Çünki mənim 16 yaşım var idi, amma çempionat 23 yaşlılar arasında idi. Həmin müddətdə dincələ bilməmişdim, halbuki bizim idman növü elədir ki, istirahət etmək şərtdir. Təəssüf ki, dincəlmədən həmin yarışa  qatıldım və  qolum dözmədi, zədəli dirsəyim yenidən çıxdı və 148 kiloqram ağırlığında ştanq  belimə düşdü", - deyə idmançı bildirdi. 
 


 
Rüstəm İmanzadə söyləyir ki, kiçik zədələr alanda müalicəsinə kömək göstərilirdi, lakin ağır zədələrdən sonra sanki unuduldu. 
 
"Məlum hadisədən sonra əməliyyat olundum. Əməliyyatda gözlərimi açanda Avropa Federasiyasının Prezidenti və onun müavinini gördüm, yanımda idilər. Sözügedən qəzadan sonra  Azərbaycan Ağır Atletika Federasiyasının prezidenti Cahangir Əsgərov mənə 8 ay fasiləsiz yardım etdi. Vəziyyətim yaxşılaşmışdı, hətta ayaqlarımı tərpədə bilirdim. Sonra mən Azərbaycana gətirildim. Federasiyadan məni daha yaxşı müalicə edilə biləcəyim yer adı ilə qəribə bir yerə gətirdilər. Bilmirdim heç hardayam...Bu yaşadığımdan sonra valideynlərim yuxarı instansiyalara və İlham Əliyevə müraciət ünvalamaq istədi ki, mənə sahib çıxsınlar. Çünki həkimlər mənim sağalıb, idmana yenidən dönə biləcəyimi demişdilər. Elə bu ərəfələrdə "Zirvə” İdman Klubunun prezidenti Tofiq Heydərov mənim ilə əlaqə saxladı və dedi ki, mənə sahib çıxacaq. Bir müddət müalicəmi qarşıladılar, Türkiyəyə də getmişdim. Bu müddətdə 300 manat da maaş alırdım. Lakin sonradan sponsorum da kömək edə bilmədi, dedilər ki, maddi durumumuz yaxşı deyil, yardım edə bilmərik. 2 ildir ki, maaşımı da kəsiblər. Mənə deyirlər "pensiyaya çıx, sən bizə artıq lazım deyilsən, pulumuz da yoxdur ki, səni müalicə edək, nəsə köməklik göstərək". Halbuki, cənab prezident hər il idmana pul ayırır, diqqətini əskik etmir. Maraqlıdır ki, o pullar hara gedir, nəyə xərclənir? Başa düşə bilmirəm ki, necə bir nəfər tapılıb mənə kömək edə bilmir. Mənə bəzən dostlar, izləyicilərim deyir "kart atın, kömək edək". Amma bunu özümə sığışdırmıram, Avropa çempionu olan idmançıya dövlətdən dəstək edilməlidir. Sosial şəbəkədə bir paylaşım etmişdim ki, işıq pulunu ödəyə bilmirəm. Bundan sonra yardım üçün əlaqə saxlayanlar olurdu. Dövlət qurumlarından yanıma gələn, motivasiya verən tək adam Salyanın deputatı Jalə Əhmədova idi. O məni bir neçə dəfə həkimə göndərdi. Həkimlər dedi ki, müalicənin gecikdiyi hər gün ziyandır. Bildirdilər ki, 6-7 ildir gecikdirilən müalicəyə görə bu gün yeriyə bilmirəm. Müalicə edilsə idim bu gün artıq idmanda idim", - deyə İmanzadə bildirdi.
 


 
İdmançı deyir ki, o təqaüdə çıxmaq istəmir və sağalacağına ümidlidir. Onun tək istəyi səsini eşidib yardım etməkləridir. 
 
"Mənə əlillik almağı təklif etdilər. İstəmədim. Çünki mən hələ 23 yaşdayam. Sağalmaq şansım da var. Əvvəlcə sağalıb vətənə xidmət borcumu yerinə yetirmək, daha sonra isə idmana  dönmək arzusundayam", -  İmanzadə əlavə etdi.
 
İdmançı ilə bağlı  Azərbaycan Ağır Atletika Federasiyasısı (AAAF) ilə əlaqə saxlamaq istədik. 1 neçə günlük cəhdə baxmayaraq sorğumuza hələ də cavab ala bilmirik. 

Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyinin mətbuat xidmətindən isə  Anews.az-ın "whatsApp" sorğusuna cavab olaraq bildirildi ki, idmançıya nazirlik tərəfindən dəstək göstərilib. Bundan sonra yalnız federasiyaya müraciət etməli, məsələni qaldırmalıdır. 

"İdmançı Rüstəm İmanzadə 2014-cü ildə cənubi Kiprin Limasol şəhərində Avropa birinciliyində zədə alıb. Gənclər və idman Nazirliyi, Ağır Atletika Federasiyası və sponsorların dəstəyi ilə müxtəlif illərdə ölkə xaricində müalicə alıb. 2014-cü ildə əməliyyat üçün cənubi Kiprin Limasol şəhərinə göndərilib. 2014-2015-ci illərdə Rusiya paytaxtı Moskvada reabilitasiya kursu, 2015-2016-cı illərdə Bakıda "Medeks hospital və Tibb Universitetinin cərrahiyyə şöbəsində, "Romatem” klinikasında bərpa kursu keçib. 2017-ci ildə "Romatem klinikasında, Türkiyənin Bursa şəhərində və Avstriyanin Linç şəhərində hüceyrə köçürülməsi olub. 2018-ci ildə Avstriyanın Linç şəhərində hüceyrə köçürülüb, Türkiyənin Antalya şəhərlərində reabilitasiya kursu keçib. 2019-cu ildə yenidən Avstriyanın Linç şəhərində hüceyrə köçürülüb. 2019-cu ilin noyabrından 2020-ci ilin fevralınadək Milli İdman Tibb və Reabilitasiya İnstitutunda (MİTRİ) müalicə alıb", - deyə mətbuat xidmətindən məlumat verildi. 

 
Bəs, şəxs peşə borcunu yerinə yetirərkən zədə alırsa  onun müalicə xərclərini kim qarşılamalıdır?

Hüquqşünas Azər Quliyevin dediyinə görə, əmək qanunvericiliyinə əsasən  istənilən işçi və ya idmançı peşə borcunu yerinə yetirərkən və ya idman yarışlarında xəsarət alırsa, bu istehsalatda İZ (istehsalat zədəsi) aktı ilə rəsmiləşdirilir və dəymiş ziyan da tam ödənilir.

"Dəymiş bütün ziyan, əgər əlillik dərəcəsi alırsa əlilliyə görə müavinət və pensiyanı Dövlət Sosial Müdafiə Fondundan, zədə aldığı yerdən və ya sığorta olunduğu müəssisədən aylıq və ya birdəfəlik ödənişlər alır. İdmançı da həm əmək məcəlləsi, həm də mülki məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş qaydada sağlamlığının itirilməsi ilə əlaqədar bütün ödənişləri almaq hüququna malikdir. Onlar kiməsə deyə bilməz ki, təqaüdə çıx. Təqaüdə çıxmaq üçün iki yol var. Ümumi qaydada müəyyən yaş həddinə çatmaq. İkinci əlilliklə əlaqədar müavinət və ya pensiya. İkincini də tibbi sosial ekspert komissiyası müəyyən edir, əgər sağalmaq imkanı varsa əlbəttə ona əlillik təyin olunmayacaq, ancaq bütün müalicə və xərcləri və aylıq əmək haqqı əlillik təyin olunana və ya sağalana kimi saxlanılmalıdır", - deyə Quliyev məlumat verdi.

Bəs, idman sahəsində bununla bağlı qanunvericilikdə fərq varmı?

  
Hüquqşünas Vüsal Seyfullayevin sözlərinə görə, hər hansı bir idmançının birbaşa yarışlarda iştirakı, zədələnməsi və digər hüquq və vəzifələri idmançı ilə federasiya arasında imzalanmış müqavilələrlə müəyyənləşdirilir. 

"Sözügedən müqavilələrdə nəzərdə tutulan şərtlər beynəlxalq idman qaydaları, idmançının iştirak edəcəyi yarışın əsasnaməsi çərçivəsində müəyyən edilir. Yəni, idmançı zədələnərsə ona yarışda operativ tibbi müdaxilə, yarışdan sonrakı mərhələdə idmançının zədəsinin bərpası, reabilitasiyası və əlaqəli digər şərtlər adıçəkilən müqavilələrdə göstərilir. Bu kimi şərtlər adətən mülki müqavilə şəklində tərəflər (idmançı və müvafiq təşkilat) arasında razılaşdırılır. Belə olan halda idmançı həmin müqavilə şərtlərini diqqətlə oxumalı və bütün risklər barədə qarşı tərəfi məlumatlandırmaqla qarşılıqlı razılaşma ilə müqaviləni qəbul etməlidir. Ümumiyyətlə beynəlxalq praktikada idmançının zədələnməsi və bununla bağlı tibbi xərcləri klublar və federasiyalar öz üzərinə götürürlər. Təbii ki, burda şərt idmançının məhz klub və ya federasiya tərəfindən təşkil olunan və ya rəsmi şəkildə göndərilən yarışda zədələnməsidir. İdmançı zədələndikdən sonra onun tibbi xərcləri müvafiq olaraq klub və ya federasiya tərəfindən qarşılanmalıdır. Qarşılanmadığı halda o klubdan federasiyaya, federasiyanın hərəkətlərindən isə Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyinə, o cümlədən də federasiyanın üzv olduğu beynəlxalq təşkilatlara (Futbolçudursa Beynəlxalq Futbol Federasiyaları Assosiasiyasına (FIFA), ağır atletdirsə Beynəlxalq Ağır Atletika Fedrasiiyasına (IWF) və s.) müraciət edə bilər. Razılıq əldə olunmazsa prosedur qaydalarını gözləməklə idman hüququ ilə bağlı mübahisələri həll etmək üçün yaradılan beynəlxalq məhkəməyə yəni "CAS”a müraciət oluna bilər. Yekunda sözügedən qurumlar səlahiyyətlərinə müvafiq olaraq müqavilə tərəflərindən (cavabdeh qismində federasiya və ya klubdan) öz vəzifələrinin icra edilməsini tələb edə, müəyyən sanksiyalar tətbiq edə bilərlər", - deyə hüquqşünas bildirdi. 
 
Müqavilə bağlanmadığı halda idmançı nə etməlidir?
 
Vüsal Seyfullayev bildirdi ki, bu hallarda da idmançı tibbi xərclərinin qarşılanmasını tələb edə bilər.
 
"Bəli, praktikada belə hallar baş verir ki, müqavilə bağlanmayıb. Amma əksər hallarda federasiyalar və klublar idmançının zədə ilə bağlı tibbi xərclərini qarşılayırlar. Lap tutaq ki, qarşılamadı. İstənilən halda idmançı bunu üzv olduğu klub və ya federasiyadan (hansının bayrağı altında çıxış edərkən zədələnmişsə) tələb edə bilər. Azərbaycan qanunvericiliyinə nəzər yetirsək: - Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2000-ci il 19 iyun tarixli, 103 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Mütəşəkkil formada bədən tərbiyəsi və idmanla məşğul olarkən sağlamlığına ziyan dəymiş vətəndaşlara tibbi, sosial və peşə reabilitasiyası üzrə xidmət göstərilməsi Qaydalarının təsdiq edilməsi haqqında” qərarında deyilir: - "Mütəşəkkil formada bədən tərbiyəsi və idmanla məşğul olarkən, sağlamlığına ziyan dəymiş idmançıya ziyanın ödənilməsi və peşə reabilitasiyası şərtləri idmançı ilə onun üzv olduğu təşkilat arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən müəyyənləşdirilir”. İdmançı ilə müqavilə bağlayan və ya bağlamalı olan klub və ya federasiya idmançının zədələnməsi ilə ona tibbi xidmət göstərməli və bərpa prosesi də daxil olmaqla bütün xərclərini qarşılamalıdır. Beynəlxalq təcrübədə idmançılarla həm əmək müqaviləsi həm də mülki hüquqi müqavilələr bağlayırlar. Azərbaycanda idmançılarla bağlanan əksər müqavilələr mülki hüquqi müqavilələrdir. Belə olan halda idmançılar dövlət vergi orqanından VÖEN almaqla qeydiyyatdan keçir və vergi ödəyicisi olaraq sahibkar qismində hüquqi məsuliyyət daşıyırlar. İşçinin əmək qanunvericiliyi ilə qorunan hüquqları, onlara verilən imtiyazlar təbii olaraq sahibkarlara şamil olunmur. Bu da öz növbəsində gələcəkdə müxtəlif mübahisələrə, problemlərə gətirib çıxarır. Amma istənilən halda idmançının gəlirlərindən sahibkar qismində dövlətə müəyyən ödəmələr və tutulmalar köçürülür. Praktikada idmançılara qanunvericilikdə nəzərdə tutulmayan təqaüdlərin verilməsi müşahidə olunur. Təbii olaraq, bu veteran idmançıların həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması, idmanın inkişafında göstərdiyi xüsusi xidmətlərin dəyərləndirilməsi məqsədi daşıyır. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulan pensiyalardan fərqli olaraq bu təqaüdlər müəyyən və ya qeyri- müəyyən müddətə verilə bilər. Amma istənilən halda idmançıya verilən təqaüd onun federasiyaya və ya kluba qarşı yönələn hər hansı maddi və ya digər xarakterli tələblərinin geri çəkməsinə əsas ola bilməz. Bizim "case”də idmançı istənilən halda federasiyadan ona təklif olunan bütün şərtlərdən imtina edə və ona dəymiş zərərə görə ödəniləcək tibbi xidmət xərclərini tələb edə bilər", - deyə o vurğuladı. 
 

 
Vəkil, idman hüquqşünasi Elcan Həsənli söyləyir ki, idmançı yarışdan əvvəl sığortalanmalı və oyunda başına gələn qəzada müalicəni sığorta qarşılamalıdır. 
 
"Sözügedən idmançıya federasiya müəyyən qədər yardım edib, müalicə xərcləri qarşılanıb. Bu federasiyanın nizamnaməsində də əsas müddəadır ki, veteran idmançılara diqqət və qayğı göstərilsin. Rüstəm İmanzadə də veteran idmançı kimi bu qayğıdan yararlanıb. Hazırda o əlillik ilə bağlı müavinət ala bilər və ya federasiyaya, müxtəlif müvafiq fondlara, nazirliyə müraciət edərək müalicə üçün yardım ala bilər. Lakin məhz hüquqi çərçivədə idmançı sığortalanmalı və onun müalicə xərclərini sığorta ödəməli idi",- deyə o bildirdi.
 
2022-ci ildə Azərbaycanın dövlət büdcəsindən bədən tərbiyəsi və gənclər siyasəti üçün  43 890 288,0 manat ayrılıb. 2021-ci ildə isə bədən tərbiyəsi və gənclər siyasəti üçün 53 958 941,0 manat xərclənib. 
 
Ümid edirik ki, cari ildə ayrılan məbləğdən idmançının sağalması və yenidən Azərbaycan idmanına töhfə verə bilməsi üçün də istifadə ediləcək. 
 

 
Ləman Qasımova
 

0
Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin !

REKLAM