Prezident Co Baydenin 21 sentyabr 2022-ci il tarixli BMT Baş Assambleyasına müraciəti: "Bu gün biz İranın cəsur vətəndaşlarının və cəsur qadınlarının yanındayıq. Onlar hazırda əsas hüquqlarını təmin etmək üçün  birlik nümayiş etdirirlər".

Dövlət katibi Antoni Blinkenin 19 sentyabr 2022-ci il tarixli tviti: "Məhsa Əmini bu gün sağ olmalı idi. Əvəzində ABŞ və İran xalqı ona yas tutur. Biz İran hökumətini qadınlara qarşı sistemli təqiblərinə son qoymağa və dinc nümayişə icazə verməyə çağırırıq".

Dövlət katibi Blinkenin 2022-ci il sentyabrın 27-də çıxışı: "Məhsa bu gün sağ olmalı idi. Olmamasının yeganə səbəbi, qəddar bir rejimin onun həyatına son qoyması və nə geyinib-geyinməyəcəyi ilə bağlı özünün qərar vermək istəməsi səbəbiylə həyatına son qoyulmasıdır. İranda qadınların istədiklərini geyinmək hüququ var; onların zorakılıqdan azad olmaq hüququ var;  qadınlar təqiblərdən azad olmaq hüququna malikdirlər. Doğrudur hər yerdə doğru olmalıdır. Başlanğıc üçün İran əsas azadlıqlardan istifadə etmək üçün qadınlara qarşı zorakılığa son qoymalıdır. Biz dinc etiraz etmək üçün universal hüquqdan istifadə edənlərin  yanındayıq".
 

ABŞ Milli Təhlükəsizlik müşaviri Jake Sullivanın 23 sentyabr 2022-ci ildə çıxışı: "Bu gün @USTreasury və @StateDept hökumətin təzyiqləri fonunda İranda internet azadlığını genişləndirməyə kömək edir. Biz İran rəsmilərini məsuliyyətə cəlb etməyə və İranın "Əxlaq” Polisinin nəzarətində olan #MahsaAmini-nin ölümündən sonra etiraz edən cəsur iranlıları dəstəkləməyə davam edəcəyik”.

ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurasının koordinatoru Con Kirbin 22 Sentyabr 2022-ci il tarixili İran Beynəlxalq Təşkilatına müraciəti: "Prezident Bayden dinc etirazları görmək istəyimiz barədə çox düzgün çıxış edib. Biz vətəndaş və insan hüquqlarının müdafiəsinə qalxmağa davam edəcəyik”.

ABŞ Xəzinədarlıq katibi Janet Yellenin 22 sentyabr 2022-ci il tarixli İranın yüksək səviyyəli təhlükəsizlik məmurlarına və əxlaq polisinə qarşı sanksiyaları elan edərkən müraciəti: "Məhsa Əmini Əxlaq Polisinin nəzarətində olan cəsarətli bir qadın idi və onun ölümü İran rejiminin təhlükəsizlik qüvvələrinin öz xalqına qarşı növbəti vəhşiliyi idi”.

 

İran üzrə xüsusi elçi Robert Malleyin 16 sentyabr 2022-ci il tarixli tviti: "Məhsa Əmininin "düzgün” hicaba görə həbsdə aldığı xəsarətlərdən sonra ölümü dəhşətlidir. İran əsas hüquqlarından istifadə etdikləri üçün qadınlara qarşı zorakılığa son qoymalıdır. Onun ölümünə səbəb olanlar cavab verməlidir".

Dövlət Departamentinin sözçüsü Ned Praysın 19 sentyabr 2022-ci il tarixli tviti: "İranlı qadınlar öz geyim tərzinə görə həbs olunmamalı,  qəddar şəkildə  döyülməməlidir. İran hökuməti Məhsa Əmininin polisdə vicdansızlıqla öldürülməsinə etiraz edənləri dinləməlidir, onlara atəş açmamalıdır".

 

 

Aİ-nin Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndə Cozep Borrell 25 sentyabr 2022-ci il tarixli açıqlaması: "Son bir həftə ərzində Məhsa Əmininin əxlaq polisi tərəfindən saxlanılması və onun həbsdə ölməsindən sonra bütün İranda qadınlar və kişilər əsas - toplaşmaq və etiraz etmək hüquqlarından istifadə etdilər.  Artan sayda xəbərlər göstərir ki, dəfələrlə təmkinli olma çağırışlarına baxmayaraq, İran təhlükəsizlik və polis qüvvələrinin nümayişlərə reaksiyası qeyri-mütənasib olub və çoxlu sayda insan itkisi və yaralananlarla nəticələnib. İranın müvafiq orqanları tərəfindən internetə çıxışın ciddi şəkildə məhdudlaşdırılması və sürətli mesajlaşma platformalarının bloklanması qərarı ifadə azadlığını açıq-aşkar pozduğu üçün narahatlıq doğurur. Avropa İttifaqı və onun üzv dövlətləri üçün zorakılıq nümayiş etdirməyən etirazçılara qarşı gücdən geniş istifadə edir. Hər yerdə olduğu kimi İranda da insanların dinc etiraz etmək hüququ var.Bu hüquq bütün hallarda təmin edilməlidir. Aİ və ona üzv ölkələr İran hakimiyyətini İranın tərəfdar çıxdığı Mülki və Siyasi Hüquqlar üzrə Beynəlxalq Paktda təsbit olunmuş prinsiplərə ciddi şəkildə riayət etməyə çağırır. Buna görə də biz İrandan etiraz aksiyalarına qarşı zorakılıqla basqıları dərhal dayandırmasını və internetə çıxışı, eləcə də məlumatın sərbəst axınını təmin etməsini gözləyirik. Bundan əlavə, İrandan ölənlərin və həbs olunanların sayını dəqiqləşdirməsini, etirazçıları azad etməyi və bütün məhbuslara lazımi proseduru təqdim etməsini gözləyirik. Əlavə olaraq, Məhsa Əmininin öldürülməsi lazımi qaydada araşdırılmalı və onun ölümündə sübuta yetirilən hər kəs məsuliyyətə cəlb edilməlidir"

Böyük Britaniya

Böyük Britaniya Xarici İşlər Naziri Lord Tariq Əhməd 21 Sentyabr 2022-ci il tarixli açıqlaması: "İranda Məhsa Əmininin geyim qaydalarını pozduğu iddiası ilə həbs olunduqdan sonra ölümü bizi təəccübləndirdi. Biz təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən xanım Əmini və bir çox digər şəxslərlə ciddi pis rəftar edilməsi barədə xəbərlərdən son dərəcə narahatıq. Biz İran hökumətini onun ölümünün şərtlərini ciddi və şəffaflıqla araşdırmağa və məsuliyyət daşıyan hər kəsi məsuliyyətə cəlb etməyə çağırırıq. Biz İranı dinc toplaşmaq hüququna hörmət etməyə, təmkinli olmağa və ədalətsiz şəkildə həbs edilmiş etirazçıları azad etməyə çağırırıq. Qadınlar və ya İran cəmiyyətinin hər hansı digər üzvləri tərəfindən fundamental hüquqlarından istifadəsinə cavab olaraq zorakılıq ilə üzləşməsi tamamilə əsassızdır".


Almaniya

Almaniya Xarici işlər naziri Annalena Baerbokun çıxışı: "Onlara qulaq asmaq lazımdır, çünki bu qadınlar bütün insanların sahib olmalı olduğu hüquqlar tələb edirlər. Almaniya İran hakimiyyətini "dinc nümayişlərə icazə verməyə və hər şeydən əvvəl, növbəti zorakılıqdan istifadə etməməyə” çağırır"
 

İtaliya

İtaliya Deputatlar Palatasının üzvü Giorgia Meloni 28 sentyabr 2022-ci il tarixli tviti: "Hüquq və azadlıqlarını müdafiə etmək üçün İranda və bütün dünyada döyüşən cəsur qadınlara böyük hörmətimi və rəğbətimi ifadə edirəm. Yüzlərlə fəal, hüquqşünas və jurnalist həbs edilib "


Fransa

 

Fransa Xarici İşlər Nazirliyinin 16 sentyabr 2022-ci il tarixli bəyanatı: "Məhsa Əmininin 2022-ci il sentyabrın 16-da Tehranda İran əxlaq polisinin əli ilə həbsi və sonradan ölümü bizi dərindən sarsdı. Fransa bu həbsi və onun ölümünə səbəb olan zorakılığı pisləyir və ailəsinə dərin hüznlə başsağlığı veririk. Bu faciənin səbəblərini işıqlandırmaq üçün mümkün qədər tez şəffaf araşdırma aparılmalıdır. Fransa bütün dünyada qadınlara və qızlara qarşı zorakılığın bütün formaları ilə mübarizə və aradan qaldırılması üzrə ardıcıl, qətiyyətli öhdəliyini bir daha bəyan edir. Biz qadınlara qarşı zorakılıqla mübarizədə mövcud olan ən qabaqcıl beynəlxalq sənəd olan Avropa Şurasının İstanbul Konvensiyasının universallaşdırılmasını dəstəkləməyə davam edəcəyik".


Fransa Prezidenti Emmanual Makron, 20 sentyabr 2022-ci il tarixində prezident Raisi ilə etirazlar barədə danışıb-danışmadığı barədə suala cavab olaraq: "Mən etdim, bununla bağlı  müzakirə apardıq. Mən çox açıq şəkildə bildirdim ki, biz insan haqlarını, xüsusən də qadın hüquqlarını dəstəkləyirik, ona görə də geniş müzakirə apardıq"

İsveç

İsveç Xarici işlər naziri Ann Linde 21 sentyabr 2022-ci il tarixində: "İsveç İranda və başqa yerlərdə Məhsa Əmini üçün yas tutanların hamısının yanındadır. İran qadınları dinlənilməlidir. Bütün iranlıların insan hüquqları, o cümlədən dinc etiraz hüququ təmin edilməlidir".


Yunanıstan

Xarici İşlər Nazirliyinin 27 Sentyabr 2022-ci il tarixli bəyanatı: "Son bir həftə ərzində Məhsa Əmininin əxlaq polisi tərəfindən  saxlanılması və onun həbsdə ölməsindən sonra bütün İranda qadınlar və kişilər toplaşmaq və etiraz etmək üçün fundamental hüquqlarından istifadə ediblər. Artan sayda xəbərlər göstərir ki, dəfələrlə təmkinli olma çağırışlarına baxmayaraq, İran təhlükəsizlik və polis qüvvələrinin nümayişlərə reaksiyası qeyri-mütənasib olub və çoxlu sayda insan itkisi və yaralananlarla nəticələnib. İranın müvafiq orqanları tərəfindən internetə çıxışın ciddi şəkildə məhdudlaşdırılması və ani mesajlaşma platformalarının bloklanması qərarı ifadə azadlığını açıq-aşkar pozduğu üçün narahatlıq doğurur. Avropa İttifaqı və onun üzv dövlətləri üçün zorakılıq nümayiş etdirməyən etirazçılara qarşı gücdən geniş və qeyri-mütənasib istifadə əsassız və qəbuledilməzdir. Hər yerdə olduğu kimi İranda da insanların dinc etiraz etmək hüququ var. Bu hüquq bütün hallarda təmin edilməlidir"


Çili

Çili Prezidenti Qabriel Boric 20 sentyabr 2022-ci il tarixli BMT Baş Assambleyasına müraciətində: "Beynəlxalq ictimaiyyət polislərin əlində həlak olan Məhsa Əmininin xatirəsinə İranda qadınlara qarşı zorakılığı dayandırmaq üçün səyləri səfərbər etməlidir"

İsrail

İsrail Baş nazir Yair Lapid 22 sentyabr 2022-ci il tarixli BMT Baş Assambleyasında çıxışında: "İranlı gənclər İran rejiminin buxovlarından əziyyət çəkir və mübarizə aparır, dünya isə susur. Sosial şəbəkələrdə kömək üçün ağlayırlar. Onlar azad həyat yaşamaq arzularının əvəzini öz həyatları ilə ödəyirlər. İran rejimi yəhudilərə, qadınlara, geylərə, Qərbə nifrət edir. Onlar Salman Rüşdi və Məhsa Əmini kimi fərqli düşünən müsəlmanlara nifrət edir və onları öldürürlər".

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Baş katibi Antonio Quterreşin 23 sentyabr 2022-ci il tarixli müraciəti: "Biz dinc etirazlarda güc tətbiqinə görə onlarla insanın ölümünə və yaralanması xəbərlərindən narahatıq. Biz hakimiyyəti ifadə, dinc toplaşma və birləşmək azadlıqlarına hörmət etməyə çağırırıq".

BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığının sözçüsü 27 sentyabr 2022-ci il tarixli bəyanatı: "Təhlükəsizlik qüvvələrinin İranda etirazlara davam edən zorakı reaksiyasından, eləcə də stasionar və mobil telefondan istifadəyə, sosial şəbəkələrə, internetə təsir edən rabitə məhdudiyyətlərindən çox narahatıq. Son 11 gün ərzində ölkənin hər yerində minlərlə insan hökumət əleyhinə nümayişlərə qoşulub. Təhlükəsizlik qüvvələri isə bəzən silah-sursatla onlara cavab verir. İranın icbari tələblərinə tam uyğun olaraq hicab taxmadığı iddiası ilə sentyabrın 13-də həbs edilən 22 yaşlı Məhsa Əmininin həbsdə öldürülməsindən sonra başlayan etirazlar zamanı çoxlu sayda iranlı öldürülüb, yaralanıb və saxlanılıb. Qismən telekommunikasiyaya qoyulan məhdudiyyətlərə görə, itkilərin və həbslərin dəqiq sayını müəyyən etmək çətindir. Sentyabrın 24-də dövlət mediası öldürülənlərin sayının 41 olduğunu bildirib. Vəziyyəti izləyən qeyri-hökumət təşkilatları ən azı 11 əyalətdə qadın və uşaqlar da daxil olmaqla, ölənlərin sayının artdığını və yüzlərlə insanın yaralandığını bildirib. Bəzi liderlərin etirazçıları təhqir edən şərhləri və etirazçılara qarşı açıq-aşkar lazımsız və qeyri-mütənasib güc tətbiqindən son dərəcə narahatıq. Odlu silahlar heç vaxt sakit nümayişləri dağıtmaq üçün istifadə edilməməlidir. Yığıncaqlar kontekstində onlar yalnız həyat üçün qaçılmaz təhlükə və ya ciddi xəsarət hallarında istifadə edilməlidir.
Hesabatlar göstərir ki, yüzlərlə insan, o cümlədən hüquq müdafiəçiləri, vəkillər, vətəndaş cəmiyyəti fəalları və ən azı 18 jurnalist həbs edilib. Hökumət həbslərin ümumi sayını açıqlamayıb. Təkcə Gilan əyalətində polis rəisi bildirib ki, üç günlük etiraz aksiyaları zamanı 739 nəfər, o cümlədən 60 qadın həbs edilib. Biz İran hakimiyyətini lazımi proses hüquqlarını təmin etməyə və özbaşınalıqla azadlıqdan məhrum edilənlərin hamısını azad etməyə çağırırıq. Biz narahatıq ki, rabitə xidmətlərinin kəsilməsi insanların məlumat mübadiləsi, iqtisadi fəaliyyətlər və ictimai xidmətlərə çıxış imkanlarına ciddi təsir göstərir. Bu, çoxsaylı insan hüquqlarını, xüsusən də ifadə azadlığı hüququnu pozur. Biz hakimiyyət orqanlarını internetə çıxışı tam bərpa etməyə çağırırıq"


BMT ekspertləri, o cümlədən insan hüquqları üzrə beş xüsusi məruzəçinin 22 sentyabr 2022-ci il tarixli bəyanatında: "Xanım Əmininin ölümündən şoka düşdük və dərindən kədərləndik. O, İranda davamlı repressiyaların və qadınlara qarşı sistematik ayrı-seçkiliyin və qadınları bədən muxtariyyətindən, fikir, ifadə və inanc azadlıqlarından məhrum edən ayrı-seçkilik yaradan geyim kodlarının tətbiqinin növbəti qurbanıdır. Biz qadınlara qarşı fiziki zorakılığın tətbiqini və dövlət orqanları tərəfindən təyin edilmiş məcburi hicab siyasətini həyata keçirərkən fundamental insan ləyaqətinin inkar edilməsini qətiyyətlə pisləyirik. Biz İran hakimiyyətini xanım Əmininin ölümü ilə bağlı müstəqil, qərəzsiz və operativ araşdırma aparmağa, araşdırmanın nəticələrini ictimaiyyətə çatdırmağa və bütün günahkarları məsuliyyətə cəlb etməyə çağırırıq"

BMT İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissar vəzifəsini icra edən Nada Əl-Naşif 20 sentyabr 2022-ci il tarixindəki çıxışı: "Məhsa Aminin faciəvi ölümü və işgəncə və pis rəftar iddiaları səlahiyyətli orqan tərəfindən dərhal, qərəzsiz və effektiv şəkildə araşdırılmalıdır. Hakimiyyət hicab qaydalarına əməl etməyən qadınları hədəfə almağı, onları təqib etməyi və həbs etməyi dayandırmalıdır".

 

İran prezidenti İbrahim Rəisi İran xalqına müraciətində deyib ki, ölümü ilə əlaqədar hər hansı nöqsan olarsa, mütləq cinayət işi açılacaq.

Rəisinin sözlərinə görə, tibbi ekspertiza M.Əmininin ölümü haqda hələlik rəy verməyib. Gələn bir neçə gün ərzində rəy veriləcək.

Son günlərdə İranda etiraz aksiyalarına münasibət bildirən İran prezidenti bildirib ki, bəzi problemlərlə bağlı dialoq, tənqid və hətta etirazlar üçün mərkəzlər yarada bilərik. Bu məsələ İran konstitusiyasında da var.

"Heç bir halda vətəndaşların canı və malına hücum edilməsinə icazə vermək olmaz. Bəzi şəxslərin iğtişaşla cəmiyyətin asayişini pozmalarına icazə vermək olmaz", - o qeyd edib.

 

Rəsmi Bakı və Rəsmi Ankara Məhsa Əminin ölümü barədə hər hansı bəyanat yaymayıb.

 

İranda Məhsa Əminin ölümü kütləvi etirazların başlamasına səbəb oldu. Sentyabrın 13-də paytaxta gələn Məhsa Əmini qardaşı ilə birlikdə metrodan çıxdığı zaman hicab taxma qaydalarını pozmaq ittihamı ilə hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları tərəfindən saxlanılıb. Gənc qız polis bölməsində işgəncələrə məruz qalıb. Zorakılığa məruz qalan 22 yaşlı qız sentyabrın 16-da Tehranın Kəsra xəstəxanasında həyatını itirib. İranın rəsmi qurumları onun ürək tutmasından öldüyünü iddia etsə də, ailəsi Məhsanın sağlam olduğunu bəyan edib. Bildirilib ki, qız xəstəlikdən deyil, aldığı xəsarətlərdən ölüb.

 

İran təhlükəsizlik qüvvələri 11 gün davam edən iğtişaşlar zamanı ən azı 76 etirazçını öldürmədi və bir qadının həbsə alınma səbəbi ilə öldürüldüyünü bildirdi. Norveçdə yerləşən bir təşkilat olan İran İnsan Haqları (IHR) səlahiyyətliləri etirazçıları yatırmaq üçün silahdan istifadə etdiklərini iddia edir. Dövlət mediası bir neçə təhlükəsizlik işçisi də daxil olmaqla, ölənlərin sayının 41 olduğunu bildirir və "iğtişaşçıları” günahlandırır. İran İnsan Haqları bazar ertəsi günü 14 əyalətdə altı qadın və dörd uşaq da daxil olmaqla 76 etirazçının öldüyünü qeyd edib. Dem deyir ki, internetə qoyulan məhdudiyyətlər hesabatların verilməsində gecikmələrə səbəb olur. Ölənlərin 35-i Tehranın şimalında Mazandaran və Gilan əyalətlərində, 24-ü isə kürdlərin məskunlaşdığı Qərbi Azərbaycan, Kirmanşah, Kürdüstan və İlam əyalətlərində qeydə alınıb.

 

İran İnsan Haqları bazar ertəsi 14 əyalətdə altı qadın və dörd uşaq da daxil olmaqla 76 etirazçının öldüyünü qeyd edib. Ölənlərin 35-i Tehranın şimalında Mazandaran və Gilan əyalətlərində, 24-ü isə kürdlərin məskunlaşdığı Qərbi Azərbaycan, Kirmanşah, Kürdüstan və İlam əyalətlərində qeydə alınıb. İHR deyir ki, əldə etdiyimiz videolar və ölüm şəhadətnaməsi, təhlükəsizlik qüvvələrinin birbaşa etirazçılara canlı güllə atdığını bildirir. Amma İran rəsmiləri bunu inkar etmirlər. İran dövlət mediasının məlumatına görə, təhlükəsizlik agentləri çərşənbə axşamı İranın keçmiş prezidenti Əkbər Haşimi Rəfsəncaninin qızı Faizeh Haşimini həbs edib. Xanım Haşimi İran quruluşunu açıq şəkildə tənqid edir. ABŞ-də yerləşən Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi həbsdə olan azı 20 müxbir və bloqqerin, həmçinin hüquq müdafiəçilərinin, vəkillərin və vətəndaş cəmiyyəti fəallarının azadlığa buraxılmasını tələb edir.