Bəli, Dahi Üzeyir Hacıbəyovla doğulan Azərbaycan musiqisi özünün “tenor” zirvəsindən, eyni adı daşıyan Üzeyirlə “bas” səviyyəsinə düşdü. Bəlkə də buna səviyyə deməyin özü səviyyəsizlikdi, öldü, məhv oldu.
Ötən gün ANN.Az-ın əməkdaşları şəhərdə sorğu keçirdi. Sorğuda “Üzeyiri tanıyırsınızmı?” sualına şəhər əhalisi cavablandırıb. Gənc bir oğlan cavabında “Bəli, dinləyirəm.” -deyir və sonra başlayır bir-bir “mahnı”ların adlarını sadalamağa. Müxbir ikinci sualı verir. “Bəs Üzeyir Hacıbəyovu?” başqalarının forma xatirinə də olsun bəli cavabını belə vermək istəmir. “Xeyr, tanımıram və qulaq da asmıram”. Yaşlı bir qadın isə o opera yazıb, onun nəyinə qulaq asacam cavabını verir.
Hər şey bir qırağa? əgər bir ölkənin vətəndaşı onun dövlət himnini bəstələyən insanı tanımırsa, bu onun faciəsi deyil, bəs nədir? Məgər insanlarımız Azərbaycan dövlət himninə qulaq asmırlar?
Orta məktəbdə oxuyanda keçirilən hər tədbirdə bizə ayaqüstə “Koroğlu üverturası”nı dinlədirdilər. Uşaq ağlım və ruhumla bu musiqini dinləyəndə ruhum titrəyirdi, tüklərim biz-biz olurdu. Bu amil mənim istedadımın deyil, çünki mən sıradan bir şagird idim, musiqinin möhtəşəmliyi idi.
Düzdü, bəziləri iddia edə bilər ki, zövqlər fərqlidi. Amma zövq də gərək zövq ola da. Musiqi təhsilim olmasa da bizim bu Mehdizadənin oxuduqlarının zövq anlayışını təhqir etdiyini bilirəm, nə qədər bəsit olduğunu anlayıram. Sözləri isə ayrı bir mövzudu. Bunu tam əminliklə demək olar ki, sadəcə “manqurtluğun fəlsəfi ifadəsi”ndən başqa bir şey deyil. Bəli, manqurt, Ç.Aymatovun məşhur “Əsrə bərabər gün” romanında yaratdığı manqurt obrazı öz keçmişindən sapan, mahiyyətini itirən, varlığı dərk etməyən insanlara aiddir. Əgər bir musiqi və ya hər hansı sənət özünün ən yüksək ifadəsindən bəsit formaya və məzmuna enirsə, özünü tanımayacaq hala gəlirsə, bunun adı sadəcə manqurtluqdur.
Amma buna bəziləri avropalaşma deyirlər, yəni müasirlik. İki il öncə gənc bir alman arxeoloqla görüşmüşdük. Adı İlya idi. Özü Almaniyada doğulub böyüsə də əslən rus idi. Söhbət əsnasında onunla ədəbiyyatdan danışmağa başladıq. Həqiqətən də heyran qaldım. Sahəsi olmasa belə əksər alman yazıçılarını oxumuşdu, tanıyırdı. Eyni zamanda elə rus yazıçısı olmadı ki, onun haqqında danışa bilməsin. Bəli, avropalılıq, müasirlik cırıq şalvar geyinib, sırğa taxmaq deyil. Müasirlik öz keçmişi üzərində özünü çağın prinsiplərinə uyğun daha mükəmməl ifadə edə bilmək bacarığıdır. Biz isə nə yazıq ki, bu mövzuda axsayırıq.
Sovetin bizə srımaq istədiyi “məzmunu olmayan pafoslu forma” anlayışını biz müstəqillik dövründə daha çox mənimsədik. Nəticədə buyurun, baxın məzmunu itən musiqimizə....
Mehman Həsən
ANN.Az
