Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin perspektivləri - TƏHLİL

Ankara-Yerevan münasibətləri Bakı-Yerevan münasibətlərindən asılı olmayaraq inkişaf etməkdədir. Türkiyə və Ermənistan rəsmi şəxslərinin iki ölkəyə qarşılıqlı səfərləri bunu sübut edir.

Xüsusi nümayəndələr Sərdar Kılıç və Ruben Rubinyanın sentyabrda “Marqara” sərhəd-buraxılış məntəqəsində görüşünün altıncı raundu yaddaqalan idi.

Tərəflər "ilkin şərtlər olmadan" münasibətləri normallaşdırmaq və "iki ölkə arasında sərhədin keçilməsi barədə sazişin reallaşmasını sürətləndirmək" niyyətini təsdiqləyiblər.

Yerevanda davam edən danışıqlar zamanı tərəflər “Qars-Gümrü dəmir yolu xəttinin və elektrik interkonnektor xəttinin bərpası və istismara verilməsi” üçün texniki işlərin aparılması barədə razılığa gəliblər.
Bundan əlavə, tərəflər tələbə mübadiləsi prosesini tənzimləməyi və Ani tarixi körpüsünü birgə bərpa etməyi qərara alıblar.
Bu proseslərin məntiqi davamı İstanbul-Yerevan-İstanbul reysinin açılıması ilə bağlı "Türk Hava Yolları" aviaşirkətinin bu yaxınlardakı mesajı oldu.

Görünür, rəsmi Yerevan Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşmasına mane olan amilləri ardıcıl olaraq aradan qaldırmaq niyyətindədir. Bunların arasında: 1915-ci ildə Osmanlı imperiyasında "erməni soyqırımı"nın tanınması tələbindən imtina edilməsi və zərərçəkmişlərin ailələrinə kompensasiyanın
ödənilməsi var.

Yerevan Türkiyəyə ərazi iddialarına işarə edən simvolları da aradan qaldırmağa hazırdır. Belə ki, Ermənistana gələnlərin pasportlarına vurulan sərhəd möhüründən Ararat dağının (Ağrıdağ) təsviri çıxarılıb.

Nikol Paşinyan dəfələrlə işarə edib ki, bu dağın təsvirini Ermənistanın dövlət gerbindən də çıxarmaq lazımdır. Çox güman ki, bu 2026-cı ildə planlaşdırılan Ermənistan Konstitusiyasına dəyişiklik üzrə referendum zamanı baş verəcək.

Son vaxtlar Türkiyə rəsmi şəxsləri mütəmadi olaraq istifadə etdikləri ifadəni təkrarlamırlar: "Yerevan Bakı ilə münasibətləri normallaşdıran kimi biz də Ermənistanla münasibətləri normallaşdırmağa hazırıq".

Bu ilin avqustunda Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasında imzalanan Vaşinqton sazişindən sonra Yerevan və Ankara arasında normallaşma prosesi daha da gücləndi.
Moskvadan, xüsusilə də Tehrandan mənfi qiymətləndirmələr nəzərəçarpacaq dərəcədə səngidi. Sonuncu, Azərbaycanın əsas hissəsindən Naxçıvana yolun Ermənistan vasitəsilə (Zəngəzur dəhlizi) açılacağı təqdirdə, az qala hərbi müdaxilə ilə təhdid edirdi.

Radikal millətçilər və Rusiyapərəst oliqarxların qarışığından ibarət erməni müxalifəti öz mövqeyini itirib. Görünür, bunu Moskvada da başa düşüblər. Belə ki, Moskva Yerevanın ünvanına açıq reveranslar edərək Rusiyanın Ermənistanda mövqeyini saxlamağa çalışır.

Hazırda Moskva ABŞ ilə (təkcə ABŞ ilə yox) münasibətləri möhkəmləndirən Azərbaycan və Ermənistana təzyiq vasitəsini itirib. Bu mənada Bakı xüsusilə fəaldır, belə ki, Çinin timsalında mühüm beynəlxalq oyunçularla, Fars körfəzinin zəngin ərəb ölkələrilə, eləcə də Avropa İttifaqının üzvləri ilə iqtisadi və siyasi əlaqələrini gücləndirir.

Türkiyə, İsrail və Pakistan kimi regional qüclərlə strateji tərəfdaşlıq şəraitində Bakının mövqeləri olduqca möhkəm görünür.

Yerevan və Bakı arasında sülhün bağlanması Ermənistanın, nəhayət, təkcə Türkiyə ilə deyil, həm də Pakistan və Səudiyyə Ərəbistanı ilə münasibətləri normallaşdırma prosesinə başlamasına imkan verdi.

Beləliklə, xarici qüvvələr tərəfindən Ermənistan və Azərbaycana xarici siyasi dəstəyin artması və eyni zamanda onların Moskvadan asılılığının zəifləməsi bütü region üçün tarixi əhəmiyyətə malik yekun sülh sazişinin imzalanmasına şərait yaradır.

Şahin Hacıyev